پروتزهای دندانی

 پروتز دندان یک جایگزین مصنوعی برای دندان‌های از دست‌رفته است که با هدف بازگرداندن عملکرد جویدن، بهبود تکلم و افزایش زیبایی لبخند طراحی و ساخته میشود .

انواع پروتزهای دندانی :

🔹. پروتزهای دندانی ثابت (Fixed Prosthesis)

A: روکش‌های دندانی :

بهترین گزینه برای بازسازی دندان‌های عصب‌کشی‌شده و ایمپلنت‌هاهستند. روکش‌های دندانی انواع مختلفی دارند و بسته به جنس، کاربرد و شرایط بیمار انتخاب می‌شوند.

 انواع اصلی روکش‌های دندانی :

۱. روکش‌های تمام فلزی (Metal)

• از آلیاژهای فلزی (طلا، نیکل، کروم، کبالت و…) ساخته می‌شوند.

• مقاومت و دوام بالایی دارند، اما به دلیل ظاهر فلزی، از نظر زیبایی چندان مطلوب نیستند.

• بیشتر برای دندان‌های عقبی (مولرها) در مواقعی که فضای لازم بسیار کم باشد استفاده میشوند.

۲. روکش‌های تمام سرامیکی (All-Ceramic)

• زیبایی بسیار بالایی دارند و کاملاً شبیه دندان طبیعی به نظر می‌رسند.

• بدون فلز (Metal-Free) هستند، بنابراین برای بیماران حساس به فلز گزینه مناسبی محسوب می‌شوند.

• استحکام کمتری نسبت به روکش‌های فلزی دارند و برای دندان‌های قدامی (جلویی) کاربرد دارند امروزه روکشهای تمام سرامیکی تقویت شده اند و‌برای دندانهای خلفی هم مناسب اند.

روکش‌های ایمکس (E-Max – Lithium Disilicate)

• نوعی از روکش‌های تمام سرامیکی هستند که از لیتیوم دی‌سیلیکات ساخته شده‌اند.

• فوق‌العاده زیبا، شفاف و مقاوم‌اند.

• انتخابی عالی برای دندان‌های قدامی، اما برای دندان‌های خلفی با فشار بالا کمتر توصیه می‌شوند.

.روکش‌های زیرکونیا (Zirconia):

• نوعی از روکش‌های تمام سرامیکی هستند که از زیرکونیوم ساخته شده‌اند و دارای استحکام بالاتر و زیبایی قابل قبول هستند.

• در دو نوع تمام زیرکونیا ( مونولیتیک)و زیرکونیای layer  (روکش پرسلن-زیرکونیا) عرضه می‌شوند که نوع دوم زیبایی بیشتری دارد.

• انتخابی عالی برای دندان‌های قدامی و خلفی، به‌خصوص برای بیمارانی که خواهان دوام و زیبایی توأم هستند.

۳. روکش‌های فلز-سرامیک (PFM – Porcelain Fused to Metal)

• دارای یک لایه فلزی در زیر و یک لایه پرسلن (سرامیک) در رو هستند.

• ترکیبی از استحکام فلز و زیبایی سرامیک را ارائه می‌دهند اما این روکشها به زیبایی روکشهای تمام سرامیک و زیرکونیا نیستند.

• ممکن است لبه فلزی در طول زمان مشخص شود، به‌ویژه در بیماران با تحلیل لثه.

۴. روکش‌های رزینی (Composite Resin Crowns)

• از جنس کامپوزیت هستند و ارزان‌تر از انواع دیگر محسوب می‌شوند.

• به مرور زمان دچار ساییدگی و تغییر رنگ می‌شوند، بنابراین دوام کمتری دارند.

• معمولاً به‌عنوان یک گزینه موقتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انتخاب نوع روکش به فاکتورهایی مانند محل دندان، نیازهای زیبایی، بودجه بیمار و شرایط دندان بستگی دارد.

در مرکز تخصصی ما، روکش‌های دندانی با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری دیجیتال، به‌صورت کاملاً اختصاصی و از جنس تمام سرامیک طراحی و ساخته می‌شوند. این روکش‌ها علاوه بر زیبایی طبیعی، استحکام بالا و سازگاری کامل با ساختار دندان را نیز فراهم می‌کنند.

B: بریج‌های دندانی: جایگزین دندان‌های از دست‌رفته بدون نیاز به جراحی ایمپلنت.

انواع بریج ها :

۱-بریج‌های معمولی (Traditional Bridges)

✅ ساختار: شامل یک یا چند دندان مصنوعی که با کمک دو روکش روی دندان‌های سالم کناری قرار می‌گیرد.

✅ مناسب برای: جایگزینی یک یا چند دندان ازدست‌رفته بین دو دندان سالم.

✅ مزایا: استحکام بالا، عملکرد طبیعی و ظاهری زیبا.

✅ معایب: نیاز به تراش دندان‌های سالم کناری.

۲-بریجهای متکی بر ایمپلنت:

ساختار: بریجی که به‌جای تکیه بر دندان‌های طبیعی، روی ایمپلنت‌های دندانی قرار می‌گیرد.

مناسب برای: افرادی که چند دندان کنار هم را از دست داده‌اند و نمی‌خواهند دندان‌های سالم تراش بخورد.

مزایا: طول عمر بالا، عدم نیاز به تراش دندان‌های سالم .

معایب: دوره درمان طولانی‌تر بعلت جراحی ایمپلنت 

.

۳-بریج کانتی لور 

✅ ساختار: در این نوع، دندان جایگزین تنها به یک دندان پایه متصل می‌شود.

✅ مناسب برای: مواردی که فقط یک دندان سالم در کنار ناحیه بی‌دندانی وجود دارد.

✅ مزایا: حفظ دندان‌ سالم یک طرف ، روش کم‌تهاجمی‌تر نسبت به بریج‌های معمولی.

✅ معایب: فشار زیاد روی دندان پایه و احتمال شکستگی 

در طولانی‌مدت و فقط در موارد خاص استفاده میشود.

۴-بریج مریلند :

✅ ساختار: شامل یک دندان مصنوعی است که با باله‌های فلزی یا سرامیکی به پشت دندان‌های مجاور چسبانده می‌شود.

✅ مناسب برای: جایگزینی دندان‌های قدامی (جلویی) به‌ویژه در نوجوانان.

✅ مزایا: کمترین میزان تراش دندان، حفظ بافت دندان‌های سالم.

✅ معایب: استحکام کمتر نسبت به بریج‌های سنتی، احتمال جدا شدن در طولانی‌مدت.

۵- FRC بریج (Fiber-Reinforced Composite Bridge)

 (بریج تقویت‌شده با فیبر) نوعی بریج دندانی است که از فیبرهای تقویت‌کننده و کامپوزیت رزینی ساخته می‌شود. این روش به عنوان یک جایگزین سریع، کم‌تهاجمی و 

زیبایی‌محوراست .

مزایای FRC بریج:

✔ حداقل تهاجمی – ساختار دندان‌های مجاور حفظ می‌شود.

✔ زیبایی مطلوب – به دلیل عدم استفاده از فلز، هماهنگی کاملی با دندان‌های طبیعی دارد.

✔ روش سریع و کم‌هزینه‌ – معمولاً در یک جلسه قابل انجام است.

✔ انعطاف‌پذیری و مقاومت مناسب – الیاف تقویت‌کننده باعث افزایش استحکام آن می‌شود.

✔ گزینه‌ای مناسب برای جایگزینی موقت یا طولانی مدت (بسته به شرایط بیمار).

محدودیت‌ها و معایب:

• دوام و استحکام آن نسبت به بریج‌های سرامیکی یا ایمپلنت کمتر است.

• در نواحی با فشار جویدن بالا (مانند دندان‌های خلفی) ممکن است گزینه ایده‌آلی نباشد.

• نیاز به تکنیک دقیق و مهارت بالای دندانپزشک در جایگذاری دارد.

کاربردهای رایج:

✅ جایگزینی دندان قدامی از دست‌رفته به‌صورت موقت یا نیمه‌دائم

✅ بیمارانی که نمی‌توانند ایمپلنت انجام دهند (مثلاً به دلیل محدودیت‌های پزشکی)

✅ جایگزینی فوری پس از کشیدن دندان تا زمان انجام درمان نهایی

C: ونیرهای سرامیکی: برای زیبایی و اصلاح فرم و رنگ دندان‌ها.***********

D: ترمیم‌های اینله و آنله سرامیکی: جایگزین دقیق و مقاوم‌تر برای پرکردگی‌های سنتی مثل امالگام و کامپوزیت.

************

🔹-پروتزهای دندانی متحرک (Removable Prosthesis)

✅ دنچر کامل: دنچر کامل یک نوع پروتز متحرک است که جایگزین تمام دندان‌های از دست‌رفته در یک یا هر دو فک می‌شود. این پروتز برای بیمارانی که تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند، امکان جویدن، صحبت کردن و بازگرداندن زیبایی لبخند را فراهم می‌کند.

✅ دنچر پارسیل: دنچر پارسیل یک نوع پروتز متحرک است که برای جایگزینی چند دندان از دست‌رفته در فک بالا یا پایین استفاده می‌شود. این نوع پروتز با کمک اتصالات فلزی یا اکریلیکی به دندان‌های طبیعی باقی‌مانده متصل می‌شود و امکان جویدن، صحبت کردن و بهبود زیبایی لبخند را فراهم می‌کند.

انواع دنچر پارسیل :

_دنچر پارسیل اکریلی (فلیپر ):

پایه‌ای از جنس اکریلیک صورتی‌رنگ که روی لثه قرار می‌گیرد دارای اتصالات فلزی یا اکریلیکی برای ثابت نگه داشتن پروتز است برای جایگزینی موقت یا درمان‌های کوتاه‌مدت مناسب است و هزینه کمتر نسبت به سایر انواع دنچر پارسیل دارد 

_دنچر پارسیل اسکلت فلزی :

پایه‌ای فلزی با روکش اکریلیک که دندان‌های مصنوعی روی آن قرار می‌گیرند دارای اتصالات فلزی است که به دندان‌های باقی‌مانده متصل و گیر  می‌کند . این نوع، استحکام بالا و ضخامت کمتر نسبت به دنچرهای اکریلیکی دارد و راحتی بیشتری  برای بیماردارد.دوام و ثبات بیشتر نسبت به مدل‌های تمام اکریلیکی دارد .

_دنچر پارسیل فلکسی ( انعطاف پذیر)

 از مواد ترموپلاستیک که انعطاف‌پذیری بالایی دارند ساخته میشود  اتصالات فلزی ندارد بنابراین ظاهری طبیعی‌تر و زیبایی و راحتی بیشتری دارد ،گزینه‌ای مناسب برای بیمارانی که نمی‌توانند دنچرهای فلزی یا اکریلیکی را تحمل کنند.

✅ اُور دنچر (Overdenture): اُور دنچر نوعی پروتز متحرک پیشرفته است که روی ایمپلنت‌های دندانی یا ریشه‌های باقی‌مانده دندان طبیعی قرار می‌گیرد. این نوع پروتز نسبت به دنچرهای کامل معمولی ثبات بیشتری دارد و به دلیل اتصال محکم‌تر به فک، عملکرد بهتری در جویدن، تکلم و زیبایی لبخند ارائه می‌دهد.

مزایای اُور دنچر نسبت به دنچرهای سنتی

✅ ثبات بسیار بیشتر: کاهش لغزش و جابه‌جایی پروتز در دهان.

✅ افزایش قدرت جویدن: بهبود عملکرد غذا خوردن و کاهش محدودیت‌های تغذیه‌ای.

✅ حفظ استخوان فک: جلوگیری از تحلیل استخوانی که در دنچرهای معمولی رخ می‌دهد.

✅ راحتی بیشتر: فشار کمتری به لثه‌ها وارد می‌شود و باعث کاهش درد و زخم‌های لثه‌ای می‌شود.

✅ تکلم بهتر: کاهش احتمال لیز خوردن پروتز هنگام صحبت کردن.

انواع اُور دنچر

1.1. اُور دنچر متکی بر ریشه دندان (Tooth-Supported Overdenture)

✅ زمانی استفاده می‌شود که بیمار هنوز تعدادی از ریشه‌های دندان‌های طبیعی خود را دارد.

✅ ریشه‌های باقی‌مانده به‌عنوان پایه‌ای برای حمایت از پروتز استفاده می‌شوند.

✅ کمک به حفظ استخوان فک و جلوگیری از تحلیل آن.

✅ گاها نیاز به درمان ریشه (RCT) دندان‌های پایه .

1.2. اُور دنچر متکی بر ایمپلنت (Implant-Supported Overdenture)

✅ برای بیمارانی که تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند و استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت دارند.

✅ پروتز با استفاده از حداقل ۲ تا ۴ ایمپلنت در فک پایین و ۴ تا ۶ ایمپلنت در فک بالا ثابت می‌شود.

✅ ثبات بسیار بالا، کاهش جابه‌جایی پروتز و بهبود عملکرد جویدن.

✅ کاهش تحلیل استخوان فک و حفظ ساختار صورت.

🔹- پروتزهای ایمپلنتی 

✅ روکش ایمپلنت: جایگزینی تک‌دندان با روکش‌های تمام‌سرامیکی که روی ایمپلنت قرار می‌گیرند.

انواع روکش ایمپلنت از نظر اتصال به پایه :

روکش سمان شونده  (Cement-Retained Crown):

روکش با سمان دندانپزشکی به اباتمنت (پایه‌ی رابط بین فیکسچر و روکش) متصل می‌شود. ظاهر طبیعی‌تری دارد زیرا سوراخ پیچ روی تاج دیده نمی‌شود.

روکش پیچ‌شونده (Screw-Retained Crown):

روکش با پیچ روی ایمپلنت متصل می‌شود و سوراخ پیچ با کامپوزیت پوشانده می‌شود. در صورت نیاز امکان برداشتن و تعمیر آسان‌تر دارد. به دلیل وجود سوراخ پیچ تأثیر منفی  روی زیبایی لبخند دارد .

انواع روکش ایمپلنت از نظر جنس مواد:

روکش‌های تمام سرامیکی (زیرکونیا یا E-max):ظاهری طبیعی و شفافیت مشابه دندان‌های طبیعی دارند .

در برابر تغییر رنگ و لکه‌پذیری مقاوم اند و برای دندان‌های قدامی (جلویی) که زیبایی اهمیت دارد بسیار مناسب اند .

روکش‌های فلز-سرامیک (PFM – Porcelain Fused to Metal):

ترکیب فلز (برای استحکام) و سرامیک (برای زیبایی). دوام بالا دارند و برای دندان‌های خلفی که تحت فشار جویدن هستند مناسب اند .

روکش‌های تمام فلزی (طلا یا آلیاژهای دیگر):

استحکام بسیار بالا و کمترین میزان سایش به دندان‌های مقابل دارند برای دندان‌های قدامی به دلیل ظاهر غیرطبیعی کمتر مورد استفاده قرار میگیرند .

✅ بریج‌های متکی بر ایمپلنت: جایگزینی چند دندان بدون نیاز به تراش دندان‌های سالم کناری .*****

✅ اُور دنچر ایمپلنتی: پروتز متحرکی که روی چند ایمپلنت قرار می‌گیرد و ثبات و عملکرد بهتری نسبت به دنچرهای معمولی دارد.

اوردنچر ایمپلنتی نوعی پروتز متحرک است که با کمک ایمپلنت‌های دندانی در فک ثابت می‌شود. برخلاف دنچرهای سنتی که فقط روی لثه قرار می‌گیرند، اوردنچرهای ایمپلنتی از طریق اتصالات خاص (مثل لوکیتور، بار یا بال یا مگنت) به ایمپلنت‌ها متصل شده و ثبات و راحتی بیشتری دارند.

✅ برای بیمارانی که تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند و استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت دارند.

✅ پروتز با استفاده از حداقل ۲ تا ۴ ایمپلنت در فک پایین و ۴ تا ۶ ایمپلنت در فک بالا ثابت می‌شود.

✅ ثبات بسیار بالا، کاهش جابه‌جایی پروتز و بهبود عملکرد جویدن.

✅ کاهش تحلیل استخوان فک و حفظ ساختار صورت.

انواع اوردنچر ایمپلنت:

۱. اوردنچر ایمپلنتی با اتصالات بال  ball Overdentur 

✅ اتصال دنچر با استفاده از قطعات توپی‌شکل به ایمپلنت‌ها

✅ امکان حذف یا جایگذاری راحت پروتز توسط بیمار

✅ گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه با نگهداری آسان

✅ مناسب برای بیماران با تحرک زیاد در دست یا مسن‌تر

۲. اوردنچر ایمپلنتی با اتصال میله‌ای (Bar Overdenture)

✅ ایمپلنت‌ها با یک میله (Bar) فلزی به هم متصل شده و پروتز روی آن قرار می‌گیرد

✅ پایداری بالاتر نسبت به مدل بال .

✅ تقسیم یکنواخت نیروهای جویدن بین ایمپلنت‌ها

✅ مناسب برای بیماران با تحلیل شدید استخوانی.

۳. اوردنچر ایمپلنتی با اتصالات مغناطیسی (Magnetic Overdenture)

✅ اتصال پروتز با مگنت‌های تعبیه‌شده در ایمپلنت‌ها

✅ نصب و برداشتن آسان‌تر نسبت به مدل‌های دیگر

✅ مناسب برای بیمارانی که مشکل هماهنگی دست و دهان دارند

✅ به دلیل قدرت مغناطیسی محدود، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد

مزایای اوردنچر ایمپلنتی:

✔ ثبات و گیر بهتر نسبت به دنچرهای معمولی – بدون نیاز به چسب دنچر

✔ افزایش قدرت جویدن و تکلم – عملکردی نزدیک به دندان طبیعی

✔ حفظ استخوان فک – جلوگیری از تحلیل استخوان ناشی از بی‌دندانی

✔ راحتی بیشتر برای بیمار – بدون لغزش یا ایجاد زخم در لثه

معایب و محدودیت‌ها:

• هزینه بالاتر نسبت به دنچر معمولی

• نیاز به مراقبت و تمیز کردن منظم اتصالات و ایمپلنت‌ها

• نیاز به استخوان کافی در فک برای کاشت ایمپلنت

✅ پروتزهای فول‌آرچ (All-on-4 / All-on-6): بازسازی کل فک با ایمپلنت، بهترین جایگزین برای دندان‌های مصنوعی سنتی.

پروتز All-on-4 یک روش برای جایگزینی تمام دندان‌های یک فک است که تنها با استفاده از ۴ ایمپلنت دندانی انجام می‌شود. این روش به‌عنوان یک جایگزین سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر نسبت به کاشت ایمپلنت‌های تکی مطرح شده و در بسیاری از موارد، نیاز به پیوند استخوان را از بین می‌برد. تنها با ۴ ایمپلنت در هر فک، یک پروتز کامل ثابت نصب می‌شود.دو ایمپلنت جلویی به‌صورت عمودی و دو ایمپلنت عقبی با زاویه ۳۰ تا ۴۵ درجه قرار می‌گیرند تا ثبات بیشتری داشته باشند.در بیشتر موارد، نیازی به پیوند استخوان نیست، زیرا ایمپلنت‌های عقبی در نواحی با تراکم استخوانی بالاتر قرار داده می‌شوند.

با پیشرفت‌های جدید در ایمپلنتولوژی روش‌های جدیدتری مانند All-on-6 یا All-on-8 معرفی شده‌اند که در اکثر مواقع استحکام بیشتری دارند و بهتر از روش All on 4 هستند.